Çocukların yalan söyleme temelinde korku, baskılanma ve model alma yatmaktadır. Karşı tarafı aldatma amacında olmazlar.
Özellikle 0-3 yaş arası dönemde çocuk yalan söylemeyi bilmediği için söyledikleri gerçekleştirmek istedikleridir. 3-6 Yaş döneminde çocuklardaki hayal gücü kuvvetlenir. Yaşadıklarını abartarak hikâye şeklinde anlatırlar. Canavar gördüklerini, oyuncakların konuştuğunu vs. söyleyebilirler, bunlar o yaşın normal davranışlarıdır.
Fakat 6yaş ve üstü çocuklar ise yalanın toplumsal olarak hoş karşılanmayan bir olgu olduğunun iyice bilincindedir.
Peki 6 yaş sonrası söylenen yalanların sebebi nelerdir?
Çocukların soyut kavramları algılamaları başlamalarıyla 6 yaşla birlikte yalanın kabul olmayan bir şey olduğunu anlamaya başlamaktadırlar. 10-11 yaşla birlikte de neyin doğru neyin yanlış olduğunu tıpkı bir yetişkin birey gibi çoğu zaman ayırt etmeye başlayabilmektedirler.
Kendini Koruma : Çocuklarda yalan konuşmanın ilk sebeplerinden biri kendini güvende hissetme ve korumadır. Çocuk köşeye sıkıştığında, üzerine gidildiğinde veya tehdit hissettiğinde yalan konuşmaya yönelebilir. Eğer çocuk yanlış yaptığında ağır tepkiler veya ceza alıyorsa yalan söyleme gereği duyacaktır.Dolayısı ile yalan konuşmak çocuğun cezalandırılmasına karşı çocuğun geliştirdiği bir tür savunma mekanizmasıdır.
Hayal Gücü Yalanları : Kimi zaman çocuklar içinde bulundukları duruma göre hayaller üretebilir ve bunları sanki olmuş gibi gerçek olay gibi anlatmaya ihtiyacı duyar.Fakat hayal gücünü nasıl kullandığı yada ne sıklıkla kullandığı mutlaka incelenmelidir. İleri bir boyut ise şizofreni belirtisi olabilir.
Model Almak : Bazen çocuklar yalan söylemeyi ebeveynlerinden veya büyüklerden öğrenirler. Yetişkinin basit bir konuda da olsa yalan söylediğini gözlemleyen çocuk, yalan söylemenin olabilir ve işe yarar bir davranış olduğunu düşünmeye başlar. Bu da yalan konuşmanın alışkanlığa dönüşmesine neden olur.
Sevilmediğini Hissediyorsa ve ilgi çekmek İstiyorsa: Tamamen kendini kabul ettirmek, değerli hissetmek için yapılan davranıştır. Ebeveynleri, okulda veya sosyal ortamda arkadaşları ya da öğretmeni tarafından sevilmediğini hisseden çocuklar, kendilerini değersiz hissedebilir ve onay alabilmek, değerli görünebilmek için, sahip olmadığı bir şeye sahip olduğunu veya yapmadığı bir şeyi yaptığını söyleyebilir.
Savunma Mekanizması olarak: Yanlış bir şey yaptığını ebeveynleri, çevresi veya öğretmenleri ile paylaştığında çok tepki alan çocuklar yalana başvurabilmektedirler. Çocuk için yapmış olduğu yanlışın sonuçlarıyla yüzleşmek istemiyorsa yalan söylemeyi kullanması kaçınılmazdır.
Patolojik Yalanlar: Patolojik yalanın en büyük özelliği inandırma gücünün çok kuvvetli olmasıdır. Bu yalan türünde ebeveynler çok dikkat etmelidir çünkü çocuk çok inandırıcı olacak ve ailesi ona inandıkça bu durumdan zevk alacaktır.
Bu durumlar karşısında neler yapılmalıdır?
- Çocuklara karşı iyi bir rol model olunmalıdır.
- Onlara kendilerini değerli hissettirilmelidir.
- En büyük hata olan çocuğu yalana ortak etme davranışı kesinlikle olmamalıdır. Örneğin; Babana bugün oraya gittiğimizi söyleme gibi.
- Çocukla güven ilişkisi kurulmalıdır.
- Sorduğumuz soruları hesap sorarmış gibi değil de sohbet havasında sorarsak çocuk kendini daha rahat hissedecek yalan söylemeyecektir.
- Şiddet, hakaret, ağır cezalardan mutlaka uzak durmak gerekmektedir.
- Çocuklar duygularını ifade ettiklerinde verdiğimiz tepkilere göre dürüstlüğün iyi bir fikir olup olmadığını öğrenirler.
- Her ne olursa olsun onun yanında olduğunuzu hissettirin….
